1.1.2b.1.1 Joannes Everhardus Canisius van der Heyden , M

Verwerft Baak door verwin op 6 november 1691 en Meyereinck, Gorssel op 24 juni 1686, als neef en voogd hulder voor Adriaen van Beuckevoort bij de belening van 'dat Arnsegen, dat Oertken en dat Aelslach' onder Doetinchem 3 april 1668.

Het huwelijk tussen Joannes E.C. en zijn achternicht, de erfdochter Anna Johanna van Zweeten bracht in de jaren '80 der 17de eeuw het befaamde 'Admiraalshuis' of 'huis van Misset' in de Doetinchemse Waterstraat in familiebezit. De Van der Heydens trokken pas een eeuw later definitief uit het stadje weg. Nadat Joannes Everhard zich rond 1767 permanent op huis Baak had gevestigd werd hij ca. 1789 gevolgd door zijn broer en twee zusters, die het nabijgelegen huis de Engelenburg bij Brummen kochten.

Twee andere zusters woonden reeds, gehuwd met de respectieve kasteelheren, op Eerbeek en Ter Horst.

Pater Koekkoek beschrijft in "De Heerlijkheid Baak" hoe het goed in ons familiegeslacht belandt:

Het geslacht Kreynck.
In 1457 wordt Evert van Baeck beleend als opvolger van zijn vader Willem (de Jonge). waarschijnlijk is Evert in 1476 of kort daarvoor gestorven, want op 29 maart 1476 wordt "die weduwe Willems van Baeck, erve haers soons Everts", beleend met de Vierhuistienden. Die weduwe was Agnes Kreynck. Eigenaardig genoeg wordt het Goet te Baeck dan niet in leen uitgegeven, wat men toch zou verwachten. Mogelijk was men het er niet over eens wie de rechtmatige erfgenaam was (JH. Het ligt voor de hand dat men het goed in het bezit van de familie van Heyden wilde houden). Op 14 mei komt Jorden van der Hoevelwijck bij "jongfrouw Katherynen", erfdochter van Gelre, Gulick en Zutphen (JH: dat moet Catharina van Heyden zijn), om zich te laten belenen met het goet te Baeck. Hij meent daar recht op te kunnen laten gelden, want volgens hem is hij de "naeste mansgeboirte". Hij is dus van mening dat geen vrouw met Baak beleend kan worden. Hij wordt dan ook beleend. Maar "is to weten so Agnese Kreijincks ditselve leen oick op desen dach ind ure ontfangen heeft". Misschien is er een proces gevolgd. In alle geval heeft Agnes Kreynck gewonnen, want zij wordt voortaan beleend met Baak. Jorden van der Hoevelwijck wordt niet meer genoemd. Agnes Kreynck hertrouwt met Henrick van Egmont, een bastaardzoon van Willem van Egmont, door deze laatste verwekt bij Aleid Kreynck. Agnes Kreynck blijft echter officieel degene die met Baeck beleend wordt. Als vrouw kon zij echter niet de leeneed afleggen; dat moest gebeuren door een man die door haar gemachtigd werd, de zogenaamde "hulder". Zo stelt zij achtereenvolgens tot hulder aan: haar vader, Henrick Kreynck (1478), haar tweede man, Henrick van Egmont (1484 en 1492), haar broer Johan (1511), haar schoonzoon Johan van Goltstein (1519). Agnes moet toen al hoogbejaard geweest zijn. Agnes Kreynck had bij haar tweede echtgenoot twee dochters, Henrica die trouwde met Johan van Goltstein, en Margriet die in 1504 trouwde met Berend van Hackfort.

Het geslacht Van Hackfort.
Waarschijnlijk is Berent van Hackfort op 14 maart 1537 beleend met Baeck, want op 20 november 1543 vernieuwt hij zijn leeneed op de Baakse lenen. (Andere berichten zeggen dat Margriet, zijn vrouw, op die datums beleend werd.) Hij vernieuwde de leeneed ook nog eens op 22 april 1556. Berent van Hackfort werd als leenman van Baeck opgevolgd door zijn dochter Jacoba. Deze trouwt 5 februari 1517 met Goossen van Raesfeld.

Jacoba wordt voor de eerste keer met Baeck beleend op 3 juli 1557. Daarna nog in 1567 en 1570. Zoon Johan van Raesfeld overleed voor zijn moeder. Daarom erfde dochter Margriet het leengoed Baeck.

Het geslacht Van Raesfeld.
Margriet van Raesfeld werd met Baak beleend 18 april 1581. Margriet was niet gehuwd. Ofschoon daar niets van te vinden is in de leenregisters, lijkt het er op dat in 1567 niet Jacoba van Hackfort (vrouw van Goossen van Raesfeld) beleend is, maar haar zoon Johan, en dat deze het vruchtgebruik van de Baakse goederen gegeven heeft aan zijn vrouw, Odilia Quaedt van Wickraedt. Minstens vanaf 1581 tot 1587 beschikt deze over de leengoederen van Huize Baak.

Het geslacht Van Westerholt.
Agnes van Raesfeld, een zuster van Johan en Margriet van Raesfeld, trouwde 8 mei 1565 met Hendrik van Westerholt. Margriet van Westerholt, een dochter van dit echtpaar, trouwde met Philips van Leeffdael, heer van Ethen en Meeuwen (in het land van Altena). De ongehuwde Margriet van Raesfeld verkocht in 1594 de Baakse goederen aan haar juist genoemde nichtje, Margriet van Westerholt. Ik vermoed dat Margriet van Westerholt met haar man op Huize Baak is gaan wonen. (Van Jacoba van Hackfort is dat niet zo zeker omdat zij ook Hackfort als leen bezat.) In 1615 stierf Margriet van Westerholt. Haar broer Burchard van Westerholt erfde van haar de Baakse goederen. Van tevoren had ze evenwel het vruchtgebruik van die goederen gegeven aan haar man Philips van Leeffdael, zodat deze rustig op Huize Baak kon blijven wonen tot aan zijn dood. In 1616 laat Borchard van Westerholt zijn zoon Heidenrick van Westerholt met Baak belenen. Hij wordt ook nog beleend in 1631. Heidenrick trouwde met Mechteld van Westerholt. Na hem werden achtereenvolgens drie zonen van hem beleend met Baak: Burchard Diederick in 1642, Adolf Heidenrick in 1650 en Godefrid Engelbert in 1655. Deze laatste trouwde met Elisabeth Catharina van Twickel. Hun zoon Jan Borchard werd beleend in 1661 en 1682.

De twee laatst genoemde Van Westerholts waren blijkbaar slechte financiers. Zij staken zich steeds weer in nieuwe schulden en leenden steeds weer bij de familie van Sweeten. Op 18 januari 1682 trouwde Anna Johanna van Sweeten met Johan Everhard Canisius van der Heijden. Deze Anna Johanna van Sweeten erfde van haar vader de schuldbekentenissen van de Van Westerholts, waarvoor hypotheek genomen was op Huize Baak met bijbehorende bezittingen. Op 4 oktober 1682 leent Jan Borchard van Westerholt nog eens geld van het echtpaar van der Heijden-van Sweeten, nu 2900 gulden. Er wordt nog eens uitdrukkelijk bij vermeld dat de gezamenlijke schuld nu 35.408 gulden bedraagt, en dat hiervoor hypotheek genomen wordt op de totale Baakse goederen van Jan Borchard van Westerholt. Deze Jan Borchard stierf in 1688. Na de vereiste gerechtelijke procedures wordt op 1 maart 1691 Huize Baak met bijbehorende goederen gerechtelijk verkocht op het Wijnhuis te Zutphen. J.E.C. van der Heijden koopt het dan voor 42.000 gld. Op 6 november 1691 wordt hij beleend met de Baakse goederen.

Het geslacht Van der Heijden
Volgens aantekeningen in het archief van de Van der Heijdens in het Rijksarchief te Arnhem was de overgrootvader van Johan Everhard (Canisius) van der Heijden een zekere Jan van der Heijden, ook wel Fogh genoemd. Deze Jan van der Heijden was getrouwd met Elisabeth van Wijckboecken. Dit echtpaar woonde in Wismar in Mecklenburg. Hun zoon, Arnold van der Heijden kwam naar de Achterhoek. Onze Johan Everhard van der Heijden woonde in Doetinchem in de Waterstraat, in het riante "Admiraalshuis", waar ooit Willem van Oranje logeerde, maar kort daarna ook de zoon van Alva, Don Frederik; en misschien heeft Lodewijk XIV er ook nog gelogeerd. Mede door de geldnood van de vorige bezitters was Huize Baak op het einde van de 17e eeuw waarschijnlijk nogal onderkomen. De Van der Heijdens zijn er dan ook niet direct gaan wonen. In de jaren 1738-1741 werd Huize Baak grondig opgeknapt. Maar ook daarna bleven de Van der Heijdens blijkbaar nog in Doetinchem wonen. Dat blijkt onder andere hieruit dat de beleningen van de Baakse lenen meestal plaats hadden in Doetinchem. Bovendien zien we dat de dopen van de kinderen niet plaats hebben in Baak. Pas in 1768 heeft er een doop plaats in Baak. Mogelijk vond men het huis in Doetinchem wel zo geriefelijk en werd Huize Baak gebruikt als zomerverblijf.

Anna Johanna van Sweeten en haar man Johan Everhard van der Heijden kregen het Hof Tamming "in verwin" nadat de laatste leenman van Tamming, Derick van de Wall, in financiële moeilijkheden kwam. Bij de familie van Sweeten had hij al meerdere hypotheken op Tamming genomen. Omtrent 1681 had hij al enkele jaren geen rente meer betaald. Daarom werd er een proces tegen hem aangespannen dat door het echtpaar Van der Heijden werd gewonnen. Op 31 october 1741 koopt Anna Elisabeth Schimmelpenninck van der Oye, weduwe van Ditmar van Wijnbergen tot de beide Pollen, het halve Tamming van Maria Backer, weduwe van Dr. Johan Hendrick Veldink, burgemeester van Groenlo."

Echtgen.	Anna Johanna van Zweeten, V
Birth	ca 1657, Doetinchem
Death	9 maa 1697, Doetinchem, leeftijd: 40
Occ	Vrouwe van Meinerswijk
Vader	Diederik van Zweeten, M
Moeder	Anna van Loë tot Overdijk, V
Marr	18 jan 1682, Doetinchem

Kinderen	Gijsbertus Arnoldus Franciscus, M (-1731)
	Gertrudis Henrica Elisabeth, V (-1765)
	Richardis Maria Wendelina, V (-1747)
	Gerhardus Wilhelmus Josephus, M (1688-1752)
	Theodorus Assuerus Antonius, M (-1722)
	Anna Angela Catharina, V (-1765)

1.1.2b.1.1.1 Gijsbertus Arnoldus Franciscus van der Heyden , M

Koekkoek:
"Op 19 juni 1726 krijgt G.A. van der Heijden (de Erfmarkerichter) van Gedeputeerde Staten een schrijven, waarin hem verzocht wordt op te geven welke goederen van de kapel door hem beheerd worden, hoe deze goederen heten, waar ze liggen, wat voor soort goederen het zijn en wat de opbrengst ervan is. Kort daarop komt het antwoord van de heer van der Heijden. eerst geeft hij een lijst van de door hem beheerde goederen met de opbrengst ervan. De goederen die hij opnoemt hebben in onze lijst de nummers, 2, 4, 6, 8, 10, 11, 12 en misschien 18. De opbrengst van die goederen bedraagt 159 gulden, 9 stuivers en 8 penningen. Maar, zegt de Heer van Baak, hier moet eerst nog de grondbelasting af. Dan moeten er nog de Baakse en Slavonder brug van onderhouden worden, evenals "14 hekkens op de gemeene (= openbare) wegen". In 1717 waren de onkosten daarvan al hoger dan de inkomsten. Bovendien werden er ook nog de gemene wegen van onderhouden. Verder moeten er de genoemde huizen uit onderhouden worden. En wat dan nog overblijft wordt door zijn boekhouder "aan armen en behoeftigen, zonder onderscheid van religie, uytgegeven". "Daarenboven is voor eenige jaaren uijt den overschot van voorstaande revenus (=inkomsten) een oude behoeftige weduwe van de gereformeerde religie bij een huijsman bestaat (= uitbesteed), die haar in alles verplegen moet voor 24 gulden jaarlijx, en nog de huijshuijr voor een paar oude luijden, goedgesproken ad seven gulden jaarlijx." Van der Heijden wijst er ook nog op, dat de Heren van Baak de administratie van de goederen al lang in handen hebben gehad krachtens een "overoude gewoonte". Hij vraagt tenslotte, dat de "Heeren Staten deser Graafschap favorabel (=goedgunstig) in dese gelieven te rapporteeren". Onder dit stuk staat aangetekend: "Hierop geen resolutie (= besluit) gevallen. Het lijkt er op dat men er verder niet meer over gepraat heeft en dat deze goederen zo ongemerkt overgegaan zijn in het bezit der Van der Heijdens. Een ander deel van de kapelgoederen kwam onder beheer van de "Rentmeester van de Geestelijke Goederen"."
1.1.2b.1.1.2 Gertrudis Henrica Elisabeth van der Heyden , V

1.1.2b.1.1.3 Richardis Maria Wendelina van der Heyden

1.1.2b.1.1.4 Gerhardus Wilhelmus Josephus van der Heyden

Pater Jan Koekkoek C.S.Sp. - De Heerlijkheid Baak - Geschiedenis van een Achterhoeks dorp - Uitg. Stichting Baak 800 i.s.m. Staring Instituut:

Gijsberts opvolger als Heer van Baak "was zijn broer Gerard Willem Joseph van der Heijden, geboren Doetinchem 14 september 1688. Hij werd beleend 18 augustus 1732. Behalve heer van Baak was hij ook heer van het Meijerink (Hengelo) en Meinerswijk (in de Betuwe tegenover Arnhem). (Zijn moeder was vrouwe van Meinerswijk. Zijn vader had in 1712 Meijerink "in verwin" gekregen wegens schulden van de vorige eigenares Anna Sybilla Vrydach). Hij huwde in Doesburg 30 april 1725 met Richardis Haecke, dochter van Reinerus Canisius Haecke, heer van Luynhorst. Gerard Willem liet in 1737-1741 huize Baak grondig opknappen, maar ging er toch niet wonen, tenzij misschien tijdelijk in de zomer. Hij stierf 5 september 1752."

"Van de ene Franse tijd tot de andere

In het tijdperk tussen 1675 en 1795 hebben er in Baak niet zulke ingrijpende gebeurtenissen plaatsgevonden als de tachtigjarige oorlog of de inval van de Fransen.

Niet alleen de kleine man, ook kasteelheren hadden veel te lijden gehad van de tachtigjarige oorlog. Zo ook de heren Van Westerholt die in het grootste deel van de 17e eeuw de heren van Baak waren. Ze raakten diep in de schuld bij de familie van Sweeten en later bij J.E.C. van der Heijden. Na de dood van Jan Borchard Westerholt liet de heer van der Heijden gerechtelijk beslag leggen op diens Baakse goederen. Bij de daarop volgende gerechtelijke verkoping kocht hij Huize Baak met toebehoren. Zo werden J.E.C. van der Heijden en diens echtgenote J.A. van Sweeten in 1691 eigenaars van Huize Baak. Ze gingen er evenwel niet wonen. waarschijnlijk was Huize Baak in die tijd in slechte staat.

In 1725 "is door een vreeselijke orkaan de korenmolen te Baak omgewaaid." Dat was een strop voor de heer van Baak want zo'n molen bracht nogal wat op. Daarom werd hij nog in hetzelfde jaar weer opgebouwd.
In de jaren 1737 tot 1741 liet Gerard Willem Joseph van der Heijden Huize Baak grondig opknappen en moderniseren. Huize Baak werd een "modern" landhuis. De Bakenaars zullen trots geweest zijn op "hun" kasteel. Toch ging ook deze Van der Heijden niet op Huize Baak wonen, althans zeker niet het hele jaar door.

In 1740 werden er in het kwartier van Zutphen 11 ridders "verschreven". De heer van Baak, Gerard Willem Joseph van der Heijden, was daar echter niet bij omdat hij katholiek was. Wel werd verschreven Walraven Robert baron van Heeckeren, heer van de Brandsenburg. Dat Huize Baak toch wel een havezathe was blijkt uit verschillende dingen. Onder andere uit het feit dat Philips van Leefdael, heer van Baak, verschillende malen op de kwartierdagen van Zutphen verschreven werd o.a. in mei en juni van het jaar 1609, in juni 1611 en juni 1612, en zelfs nog in 1620. Daarna werd hij niet meer verschreven omdat hij katholiek was. Dat Huize Baak een havezathe was blijkt ook uit verschillende actes, onder andere uit de acte van 1691 waarbij Huize Baak gerechtelijk verkocht werd.

In 1753 komt er in de Markevergadering een kwestie aan de orde die te maken had met de oude "naoberplicht". Het was steeds gebruik geweest dat de buren in Steenderen de klok gingen luiden als er iemand uit de buurt overleden was. "Die van Steenderen" wilden dat voortaan de koster laten doen, die hiervoor betaald zou moeten worden. Na veel praten werd er een compromis gesloten.

In de jaren 1713-1715, 1744-1745 en 1768-1770 heeft het gebied veel te lijden gehad onder de veepest. Hierdoor zijn er grote verliezen geleden in de exploitatie van het landgoed.

De bouwgeschiedenis van Huize Baak
Over de vroegste geschiedenis van Huize Baak weten we eigenlijk niets. in 1190 wordt de eerste "Van Baeck" genoemd, Berthold van Baeck. Meteen komt de vraag op: Woonde deze Berthold al in een kasteel? De eerste heren van Baeck werden niet beleend met de Hof te Baak en woonden daar dus ook niet. Dat Berthold van Baeck genoemd werd met veel mannen van aanzien en invloed wijst er wel op dat hij toch wel enig aanzien genoten moet hebben. Voor mij staat het vast dat hij toen al een versterkt huis had in Baak. Het is niet onwaarschijnlijk dat dit nog een houten behuizing was (JH: zoals de "Ollen Burg" bij Heyden). Maar in de 13e of 14e eeuw zullen de Van Baecks ook wel een stenen huis gebouwd hebben. Dat heeft dan waarschijnlijk al de plattegrond gehad die het nu nog heeft als we daar later gebouwde vleugels van af denken. Bovendien had het natuurlijk niet de grote ramen die voorkomen op de prent die het kasteel weergeeft in de toestand van voor 1730. We weten niet of Huize Baak ooit belegerd is. We zouden daarbij speciaal kunnen denken aan de tachtigjarige oorlog. Het wordt nergens vermeld (JH: Natuurlijk niet: Van der Heijden was een goed onderhandelaar. Hij heeft immers én Willem van Oranje én Don Frederik van Alba in Doetinchem te gast gehad). We zagen echter al dat er een tijdlang Staatse troepen gelegerd waren, en ook dat de Spanjaarden op Huize Baak oorlogsbelasting kwamen innen van de Baakse boeren. Het zal dus in die tijd toch wel veel geleden hebben. Mogelijk heeft Philips van Leefdael het kasteel onder het twaalfjarig bestand grondig gerestaureerd. Hij zou dan bij die gelegenheid ook de grote ramen aangebracht kunnen hebben. Bovendien zou hij toen het gebouw met de poort tegen het grote gebouw gezet kunnen hebben. Na Philips van Leefdael kwam Hadewich Droste, de weduwe van Burchard van Westerholt, Huize Baak bewonen met haar zoon Heidenrick van Westerholt. De latere van Westerholts kwamen in financiële moeilijkheden, zoals we zagen. Ze zullen Huize Baak dus ook niet zo best onderhouden hebben. In een "Beschryving van Gelderland" uit 1741 lezen we: "Het Huis Baak, dat een weinig van den gemeenen weg aflegt, was nog onlangs een oud gebouw, met een diepe graft omringd. Doch het is, in de jaaren 1738 en 1739, pragtig herbouwd en vernieuwd geworden. Men heeft er een deftige boerenwoning by." In een beschrijving uit 1840 staat het volgende te lezen: "Baak (Huis te) of Bake, oudtijds Baecke, havezathe in het Graafschap Zutphen, prov. Gelderland, kwartier, district, arrondissement en 1 3/4 u. Z. van Zutphen, kanton en 2 1/2 u NO van Doesborgh, gem. en 3/4 u N. en O. van Steenderen, ongeveer 10 min. van de kerk der buurschap Baak, waartoe het behoort. Deze havezathe is sedert het jaar 1326 in het leenboek des Furstendombs Gelre en Graafschaps Zutphen bekend, als hebbende een leenkamer. De Heeren daarvan zijn in de 16e eeuw op de landdagen beschreven geweest. Wanneer deze havezathe is gebouwd geworden, is met geen zekerheid te bepalen, maar in de jaren 1732-1740 is het huis te Baak door Gerhard Willem Joseph van der Heijden, Heer van Meijnerswijk, Meijerink en Baak afgebroken, en op de oude muren en grondslagen een nieuw huis gebouwd en met eene aanzienlijke boerenwoning voorzien. Voor het herbouwen stond het huis rondom in het water, er was eene voorplaats met eenen doelen, en omgeven door eenen muur, die van schietgaten voorzien was, waaruit blijkt, dat het vroeger tot verdediging was bestemd."

In het hierboven gegeven citaat zitten kennelijk enige onjuistheden. De restauratie duurde niet van 1732 tot 1740, maar van 1737 tot 1741. Bovendien werd het huis niet tot op de grondslagen afgebroken. Dat blijkt duidelijk uit papieren die op deze verbouwing betrekking hebben en die nog bewaard gebleven zijn. Door de verbouwing kreeg Huize Baak een heel ander karakter. Van een middeleeuws kasteel werd het een deftig landhuis. Nu Huize Baak zo opgeknapt en gemoderniseerd was zou men verwachten dat de opdrachtgever er wel zou gaan wonen. Maar zoals we boven al opmerkten is dat niet het geval geweest; Gerhard Willem Joseph van der Heijden bleef in Doetinchem wonen. Zijn zoon en opvolger Johan Everhard Canisius heeft Huize Baak op zijn beurt ook weer verfraaid. Dat gebeurde in 1767 en mogelijk was men daar in 1766 al mee begonnen. Hij liet boven de hoofdingang het alliantiewapen aanbrengen van hemzelf en zijn vrouw, Gertrudis Maria Adriana van Hertefeld.

Het wapen van de Hertefelds bevatte een springend hert. Mogelijk zal hij toen ook Huize Baak hebben laten bepleisteren. Uit de papieren van de verbouwing uit 1737 - 1741 is daarover namelijk niets te vinden. Bovendien heeft hij een torentje met een klokje laten plaatsen op het poortgebouw. Op het torentje liet hij een windvaan met het jaartal 1767 aanbrengen. Zijn zoon, Joost Hendrik Anton, heeft in 1801 de grachten naar buiten laten verleggen. Huize Baak stond dus voortaan niet meer met de fundamenten in het water. Toen kregen de grachten het verloop dat ze nu nog hebben. Alleen liep de gracht rondom het kasteel en was er aan de voorkant een brug die op een oude foto nog te zien is. Twee stenen pilaren van die brug liggen thans in de tuin van de familie Helmich, Bobbinkstraat 5. De volgende bouwheer is Gerhardus Antonius Helmich.

De betekenis van Huize Baak en zijn bewoners voor Baak.
De archieven van de familie van der Heijden en van de familie Helmich (respectievelijk in het Rijksarchief in Arnhem en in het Gemeentelijk Archief van Zutphen) bevatten veel informatie over Baak en zijn inwoners. De vroegste heren van Baak bezaten maar betrekkelijk weinig grond en boerderijen in Baak. Pas onder de laatste Van der Heijdens heeft het grondbezit van Huize Baak zich sterk uitgebreid. Ik denk dat de betekenis van Huize Baak in vroegere tijden voor een aanzienlijk deel lag in het erfmarkerichterschap van de heren van Baak. Door die functie waren de heren van Baak zo'n beetje burgemeester van Baak. Lang niet alle marken hadden zo'n onafhankelijke positie binnen hun kerspel als de mark van Baak. Ik vermoed dat die onafhankelijke positie van de Baker Mark mede te danken was aan de invloed van de heren van Baak. (JH: De heren van Heyden waren ook richters, t.w. gourichters) Door die onafhankelijke positie hebben de heren van Baak veel goede dingen in Baak tot stand gebracht. Nu weten we over de heren van Baak van voor 1700 niet zo erg veel. Meer weten we van de familie Van der Heijden (JH: Ligt het niet voor de hand dat het dezelfde familie is? Macht komt toch niet zo maar uit de lucht vallen?). Zoals we zagen kwam deze familie in 1691 in bezit van Huize Baak met toebehoren. Voorzover ik dat na kon gaan waren de heren Van der Heijden voor hun tijd zeer humane landheren. Vooral in de 18e eeuw ben ik nogal eens gevallen tegengekomen waar een pachtheer zijn pachter de pacht opzegde wegens achterstallige pacht, of dat deze de goederen van hun pachters lieten verkopen om zo aan het pachtgeld te komen. Ik herinner me geen geval waar een Van der Heijden zoiets deed. De Van der Heijdens waren wel echte "heren". Men kan dat wel enigszins zien aan het portret van de eerste Van der Heijden van Baak. Men kan dat ook wel proeven in het proces dat J.E.C. van der Heijden tegen zijn twee onderdanen aanspande. Wat dat betreft waren de Van der Heijdens gewoon heren van hun tijd, waarmee niets ongunstigs gezegd hoeft te zijn. Als we het hebben over de betekenis van de Van der Heijdens voor Baak, dan moeten we hier nog eens in herinnering brengen wat deze gedaan hebben voor de gemeenschap.

Tot 1679 zijn de beleningen opgetekend in de leenregisters van Bergh.

Ze werden gedaan door de rentmeester van Bergh."

Echtgen.	Aleida Richarda Gertrudis Haeck, V
Death	24 aug 1760, Doetinchem
Vader	Reinirus Canisius, M
Moeder	Joanna Mechteldis von Mouillard de Ziricsee H.R. Rijks Edele, V
Marr	30 apr 1725, Doesburg

Kinderen	Maria Lucia Josepha, V (-1771)
	Joannes Everardus Canisius, M (1728-1804)
	Anna Johanna, V (-1744)
	Joannes Fredericus Bartholomeus, M (-1737)
	Fredericus Bartholomeus, M (-1737)
	Gijsbertus Arnoldus Franciscus, M (-1780)
	Theodorus Alexander Antonius, M (-1790)
	Arnolda Richardis Maria Antonia, V (-1761)
	Angela Wendelina Henrica, V (-1796)
	Joanna Frederica Maria, V (-1770)
	Joannes Fredericus Bartholomeus Josephus, M (-1764)
	Anna Joanna Maria Tresia, V (-1802)
	Reyniera Maria Antonia, V (-1827)

1.1.2b.1.1.4.1 Maria Lucia Josepha van der Heyden , V

1.1.2b.1.1.4.2 Joannes Everardus Canisius van der Heyden

Heer van Baak (29-5-1753), Meyerinck, Luynhorst (12-11-1760), Oud Kell (6-4-1772) en Leemkuyl (12-81793).

Koekkoek: Gerards "zoon Johan Everard Canisius, geboren 21 februari 1728, volgde hem op als heer van Baak, Meijerink, Luynhorst en Leemkuyl. Hij werd beleend met "Baak" op 29 mei 1753. Hij trouwde 7 september 1763 te Rijsenburg met Gertrudis Maria Adriana van Hertefeldt tot Magerhorst, dochter van Joost Hendrik Baldewijn en Maria Anna Gertrudis van Bemmel, vrouwe tot Rijsenburg. Deze Johan Everard Canisius verfraaide Huize Baak in 1767 onder andere met het alliantiewapen boven de ingang. In dit jaar of in het volgende kwam dit echtpaar in Baak wonen. (De eerste doop van hun kinderen in Baak had plaats 16 januari 1768. In de "kerkgeschiedenis" van Baak zagen we al dat deze Van der Heijden zich veel moeite heeft gegeven om in Baak een nieuwe kerk tot stand te brengen nadat de vorige kerk(schuur) door het hoge water ingestort was. Hij stierf 18 juni 1804."

In hetzelfde boek beschrijft Pater Koekkoek tevens een belangrijk thema aangaande de godsdienstproblematiek binnen het familiegeslacht.

"Een nieuwe kerk in Baak. Onenigheden.

In het begin van de 18e eeuw was de verdraagzaamheid ten opzichte van de Katholieken langzamerhand wel zo groot geworden dat katholieke priesters weer vrij openlijk hun werk konden doen, en dat men hier en daar kleine kerkjes kon bouwen, als ze maar niet te opvallend waren. Zo was er sinds 1717 in Baak weer een pastoor die hier ongehinderd zijn werk kon doen. De eerste godsdienstige samenkomsten hadden waarschijnlijk plaats in de boerderij de "Grote Hoeve". In de twintiger jaren bouwde de pastoor een soort schuurkerk in de weilanden achter het Bobbink. Dat was niet goed gezien: bij hoog water kwam ze in het water te staan, en toen in 1770 weer alles blank stond stortte de kerkschuur in. Vooral door toedoen van Johan Everhard Canisius van der Heijden kreeg men officieel verlof een nieuwe kerkschuur te bouwen. Deze was in 1773 klaar. (De zaal Concordia is gedeeltelijk een restant van deze kerk.) Er was voor de bouw van de kerk een rondgang gehouden in de parochie waarbij de mensen voor een bepaald bedrag konden intekenen. Aan de gevers van 100 gulden werd beloofd dat ze een mooie bank voor in de kerk zouden krijgen. Er bleek echter nogal wat geld te kort te zijn toen de kerk klaar was. Toen werd besloten bankengeld in te voeren. Twee boeren die honderd gulden hadden gegeven weigerden aan de bankenpacht mee te doen zoals de heer van Baak dat voorstelde. Er was hun een mooie bank beloofd zonder bankengeld, zeiden ze, en daarom gingen ze in die banken zitten. De heer van Baak liet die banken publiek verkopen. Maar ze bleven toch in die banken zitten. Daarop liet de heer van Baak hen gevangen zetten en begon er een proces (na enkele dagen kwamen ze op borgtocht vrij). Waarschijnlijk tot verrassing van velen werd de heer van Baak in het ongelijk gesteld wegens onbevoegd optreden. Hij tekende hoger beroep aan, maar ondertussen was er een nieuwe pastoor gekomen die de partijen wist over te halen om een minnelijke schikking te treffen. Beide partijen gaven wat toe. Juridisch gezien had de heer van Baak ongelijk, maar zijn voorstellen voor bankenpacht waren niet onredelijk. Als hij een beetje tactischer opgetreden was zou hij die boeren wel hebben kunnen overhalen om mee te doen aan de bankenpacht. Dat die twee boeren het op durfden nemen tegen de heer van Baak zal voor die tijd wel iets ongehoords geweest zijn. De ruzie was waarschijnlijk lange tijd het gesprek van de dag in Baak. Men kan zich afvragen of er in Baak in die tijd misschien ook al iets in de lucht hing van de ideeën van Vrijheid, Gelijkheid en Broederschap van de Franse Revolutie.

Beheer van de Baakse kapel

De Markerichter had met de vier heimraden (= heemraden) het beheer over de goederen van de Baakse kapel. Het werkelijk beheer over deze goederen werd overgedragen aan de twee kerkmeesters. Na de Hervorming is de Markerichter (met de heimraden?) minstens een deel van deze goederen blijven administreren. Over het algemeen werden bezittingen van kerken en kloosters door de Gedeputeerde Staten van de Graafschap in beslag genomen, die ze dan lieten beheren door een speciale Rentmeester. De inkomsten werden dan besteed voor de opleiding en het onderhoud van predikanten, voor het onderhoud van kerken, voor de studie van minvermogende studenten en voor andere goede doeleinden. Johan Everhard van der Heijden heeft van 1774 tot 1776 een proces gevoerd tegen tegen twee boeren, Gerrit Pelgrim en Jan Lankhorst. In dit proces komt een getuigenis voor van Peter Jansen (87) en zijn vrouw Jenneken Willems (75 à 76), die in het 52e jaar van hun huwelijk zijn. Zij verklaren dat "voor grote veertig jaaren of te meer" er geen vaste "kerkschuur" was in Baak. Voor die tijd "verrichtteden tijdelijke Roomsch Katolijke Priesters ofte Pastooren van Baak", "dan in het een, dan in het andere boerehuijs onder Baak, het geen er het bekwaamste toe was, en ook wel in een stal ofte schuur van den Huize Baak den dienst".

Er is nog een ander getuigenis uit datzelfde proces. De heer Johan Everhard van der Heijden schreef in 1771 een brief aan de Staten van de Graafschap Zutphen om verlof te vragen voor het bouwen van een"kerkenhuijs". Als bijvoegsel ging daarbij een getuigenis van zes boeren uit Baak (van 26 november 1771). Zij verklaren "Dat op de grond van het plaatsje Bobbink in Baak heeft gestaan een Rooms Kerkenhuijs, waarin den Roomschen Godsdienst omtrent een tijd van vijftig jaaren is geoefent". De plaats waar dit kerkje stond is aangegeven op een kaartje dat bij de aanvraagbrief van Van der Heijden gevoegd was en dat dateert uit 1771. Het proces van Johan Everhard van der Heijden tegen de twee boeren wordt consequent doorgezet. De gezindheid van de pastoor en van de Heer ten opzichte van de "gedaagdens" is duidelijk gebleken. De pastoor heeft Gerrit Pelgrim laten weten dat deze bij de parochie Eerbeek zou horen. De pastoor heeft aan de pastoor van Zutphen gevraagd om de heer Bakker (voor de helft eigenaar van de plaats waar Jan Lankhorst woont) te bewegen om Jan Lankhorst te doen vertrekken. De zoon van Jan Lankhorst is door de Heer van Baak uit zijn huis gezet. Van der Heijden was in 1767 op Huize Baak komen wonen en toch wil Van der Heijden de baas spelen. Op 13 juni 1775 komt Van der Heijden met zijn "Repliek" waarin hij in hoofdzaak het volgende betoogt:

"Gedaagdens" hebben niet bewezen dat de banken "om niet" beloofd zijn aan de gevers van 100 gulden. "De manier van schrijven heeft de Arrestant (Van der Heijden) nog verwacht nog gemeriteerd" (=verdiend). Maar elk vogeltje zingt zoals het gebekt is. Hij is ervan overtuigd dat, zonder snoeverij gesproken, zijn eer en reputatie bij allen die Zijn Hoogwelgeboren kennen, ja zelfs bij de ganse wereld, te stevig gegrondvest is, dan dat zij door soortgelijke onware en onbewezen beschuldigingen gekrenkt of verminderd zou kunnen worden. De Arrestant wil niemand in naam of faam aantasten, en wat hij gaat zeggen wordt alleen gezegd om zich te verdedigen, waarbij hij zich te binnen brengt dat "hij met boeren te doen heeft, die altijd boeren zijn en blijven". Hij wil de manier van schrijven en uitdrukkingen liever toeschrijven aan een gebrek aan opvoeding, en doet er daarom maar verder het zwijgen toe. Arrestant behoort inderdaad nog niet zo lang tot de Roomse gemeente, maar dat is voor deze kwestie niet van belang. Arrestant fundeert zijn recht niet op zijn adeldom, maar zowel op de directie bij de bouw, hem minstens stilzwijgend door de gemeente gegeven, als op mondelinge en schriftelijke afspraken daaromtrent. Arrestant en Huize Baak steken inderdaad uit boven de andere inwoners en woningen van Baak. Huize Baak is altijd een havezathe geweest. (Dit wordt aangetoond met copieën van de bijeenkomsten van de Ridderschap). De bewoners van Huize Baak zijn altijd erfmarkerichters geweest van de Mark van Baak. Huize Baak heeft een leenkamer (dat wil zeggen dat Huize Baak goederen in leen uitgeeft).

Bij het proces van de Heer van Baak tegen Gerrit Pelgrim en Jan Lankhorst werd al gezegd dat de nieuwe kerk te klein was.

Op 17 april 1834 ging er een brief naar de koning om subsidie voor restauratie en uitbreiding van de kerk van Baak. Pastoor Willem Verweij en zijn kerkmeesters, Clemens Franciscus Wilhelmus baron van der Heijden van Suideras en Petrus Nasz, schreven in die brief dat ze de "bouwmeester" D. Lijsen uit Zutphen bestek en tekening hebben laten maken. De kosten zijn begroot op 5559,03 gl. De notabelen hebben onlangs nog 2000 gl. gegeven voor herstel van de pastorie. Bij koninklijk besluit van 5 september 1835 werd de gevraagde som van 3500 gl. toegestaan onder de volgende voorwaarden:

1. De werken moeten volgens het gemaakte plan worden uitgevoerd.
2. De subsidie wordt niet uitbetaald voordat gebleken is dat de aangeboden middelen voorhanden zijn.
3. Het kerkbestuur moet zich schriftelijk verbinden na voltooiing van het werk te zullen zorgen voor afbetaling der kosten, ook als deze de 5559 gl. te boven gaan.
4. Het kerkbestuur moet ook beloven het Rijk niet opnieuw met een subsidie-aanvrage lastig te vallen (Het lijkt wel dat men in Den Haag iets aangevoeld heeft van de moeilijkheden die zouden komen).
5. Binnen 6 maanden na beëindiging van het werk moet rekening en verantwoording afgelegd worden aan Gedeputeerde Staten van de Provincie Gelderland.
6. Het kerkbestuur moet beloven goed voor het onderhoud van de kerk te zullen zorgen.

Ondertussen heeft baron C.F.W. van der Heijden ontslag gevraagd van zijn functie als kerkmeester. Toen de toezegging voor de subsidie er was kon men aan het werk. Op 7 juli 1836 werd de eerste steen gelegd door de Heer van Baak, Ernestus Wilhelmus Franciscus Canisius van der Heijden in het bijzijn van pastoor Verweij en de kerkmeesters."

Echtgen.	Gertrudis Maria Adriana von Hertefeldt, V
Birth	Vierlingsbeek
Death	22 nov 1779, Huis Baak
Vader	Jodocus Balduinus Henricus von Hertefeldt, M
Moeder	Maria Anna Gertrudis van Bemmel tot Bemmel, V
Marr	7 sep 1763, Huis Rijsenburg, Utrecht

Kinderen	Wilhelmus Jacobus, M (1766-1810)
	Judocus Henricus Antonius Adrianus Josep, M (1765-1854)
	Anna Maria Josepha Francisca, V (-1768)
	Anna Maria Gijsberta Josepha Francisca, V (-1772)

1.1.2b.1.1.4.2.1 Wilhelmus Jacobus van der Heyden , M

1.1.2b.1.1.4.2.2 Judocus Antonius Adrianus Josephus van der Heyden , M

1.1.2b.1.1.4.2.2.1 Louisa Clara Wilhelmina Johanna van der Heyden

van der Heyden baron

Bij decreet van Keizer Napoleon I van 27 januari 1813 verheven tot Baron de l'Empire.

Het leven van Clemens Fredericus Wilhelmus baron van der Heyden, Heer van Doornenburg en Suideras is nauw verbonden met het Huis Suideras te Vierakker. Vandaar dat ik een groot deel uit ' 't Suideras en zijn bewoners' hieronder letterlijk weergeef.

"Het geslacht Van der Heyden

Na het overlijden van August Robert van Heeckeren in 1811 is 't Suideras door aankoop in het bezit gekomen van het geslacht Van der Heyden, dat al vanaf 1691 met het naburige huis Baak was beleend. Johan Everard Canisius van der Heyden en zijn vrouw Anna Johanna von Zweeten auf Zweetenstegh hadden de Baakse goederen 'uit kracht van verwin' in bezit gekregen. Zijn gelijknamige kleinzoon Johannes Everardus Canisius van der Heyden (1728-1804) werd op 29 mei 1753 bezitter en met het goed in Baak beleend. Huis Baak werd aanvankelijk niet permanent door de Van der Heydens bewoond, maar waarschijnlijk als zomerhuis gebruikt. Het grootste deel van het jaar verbleef de familie te Doetinchem, waar zij een kapitaal pand aan de Waterstraat bezat, dat - evenals de Schuylenburg bij Terborg en de Doornenburg bij Gendt - in 1945 is verwoest. Pas Johan Everard jr. is met zijn gezin als eerste op Huis Baak gaan wonen. Johan Everard en zijn vrouw Gertrudis Maria Adriana von Hertefeldt tot Magerhorst en Polweerd hadden twee zonen, Willem Jacob en Judocus Hendrik. Deze beide Van der Heydens en hun neef en twee nichten Von Hertefeldt tot Balken erfden na het overlijden van hun oud-oom J.B. van Bemmel tot Bemmel en Voort kasteel Doornenburg cum annexis. Willem Jacob nam de Doornenburg uit de boedel over. Hij overleed op 27 september 1810, zonder nakomelingen, maar had de koopprijs nooit voldaan. In oktober 1811 is de eigendom van zijn Doornenburgse deel op Judocus overgegaan.

Clemens Frederick Wilhelm heeft bij zijn huwelijk al de halve Doornenburg meegekregen van zijn ouders; later werd hem de andere helft verkocht door zijn vader tot ongenoegen van zijn Baakse broers en zusters, die deze huwelijksdotatie wel erg groot vonden. Omstreeks 1840 werd de waarde van kasteel Doornenburg met het bijbehorende goederencomplex getaxeerd op fl. 120.000,-. Toen in 1811 't Suideras te koop werd aangeboden, kocht Judocus van der Heyden het aan Baak grenzend landgoed aan ten behoeve van zijn zoon Clemens en diens vrouw Aleida. Reeds in april 1811 waren er plannen om 't Suideras te gaan huren; het contract was zelfs al opgesteld. De aankoop, in november 1811, is hoogstwaarschijnlijk verricht met het ouderlijk erfdeel van Aleida Hoevel (ofwel Hövell). Later dat jaar, op 28 december 1811, stond Judocus het kasteel Doornenburg c.a. af aan zijn oudste zoon Clemens. Deze noemde zich voortaan heer van Doornenburg en Suideras.

Jonkheer Clemens van der Heyden was lid van de Provinciale Staten en de Ridderschap van Gelderland. Voorts was hij lid van de gemeenteraad van Warnsveld en plaatsvervangend vrederechter. Het zwaartepunt van zijn bedrijvigheid lag op 't Suideras. Bij de aankoop in 1811 verkeerde 't Suideras in slechte staat. Het kostte Clemens ongeveer een jaar om het geheel weer in orde te brengen. In het Huisarchief berust het 'aantekensboek van ontvangsten en uijtgaven' over de periode die loopt van 4 juli 1812 tot 13 september 1815. Er zijn trouwens verschillende aantekenboekjes van hem bewaard gebleven, waaruit de grote zorg voor huis, have en landgoed blijkt. Interessant zijn ook de nauwkeurig bijgehouden aantekeningen over de jacht. Ook had hij oog voor verbetering van de wegen. Zijn vroegtijdig overlijden was het gevolg van 'zenuwzinkingskoortsen', waarschijnlijk een longontsteking. Hij liep die op tijdens de hulpverlening aan zijn pachters bij hoog water in maart 1838. Acht dagen duurde het ziekbed. Toen hij op 't Suideras overleed op 1 april was Clemens pas 47 jaar. Hij werd bijgezet in de familiegrafkelder in het koor van de kerk te Steenderen.

Echtgen.	Aleida Catharina Francisca van Hövell tot Swanenburg, V
Birth	12 apr 1791, 's-Heerenberg, Gelderland
Death	30 nov 1848, Huize Suideras, Vierakker, leeftijd: 57
Vader	Joannes Nepomucenus Oswaldus Hövell, M
Moeder	Johanna Maria Mechtilda Messemaecker, V
Marr	27 maa 1811, Kasteel Swanenburg te Gendringen

Kinderen	Joannes Nepomucenus Judocus Henricus, M (1812-1864)
	Alexander Amandus Josephus, M (1813-1879)
	Aleida Catharina Maria Ernestina, V (1816-1878)

1.1.2b.1.1.4.2.2.2.1 Joannes Nepomucenus Judocus Henricus van der Heyden , M

1.1.2b.1.1.4.2.2.2.2a Alexander Amandus Josephus van der Heyden baron*

Alexander vestigde zich na zijn huwelijk met Anna Maria Theresia Barbara barones van Dorth tot Medler in 1841 'gehuurd' op de Kieftskamp onder Vorden. Het echtpaar kreeg daar een dochtertje, dat zes weken oud overleed. Na haar dood ging het echtpaar in Warnsveld wonen op Huis 't Blek. Anna ontviel Alexander al in 1844. Hij hertrouwde in 1846 met Theresia Josephina Maximiliana Franciska barones von Motzfeldt, die afkomstig was van Huis Hardenberg even over de Nederlandse grens bij Anholt.

Dit tweede huwelijk bleef kinderloos.

In 1852 had Alexander de bij openbare veiling aangeboden buitenplaats 't Onstein bij Vorden gekocht, waar hij bleef wonen tot 1864. Na het overlijden van zijn broer Jan verhuisde het echtpaar naar 't Suideras. Tot de hoofdbewoners van 't Suideras behoorde ook nog zijn schoonzuster Constance von Motzfeldt, die al sedert 1855 huisgenote van haar zuster en zwager was. Het echtpaar heeft zich zeer verdienstelijk gemaakt door de bouw van de aan St. Willibrord gewijde R.K. kerk in Vierakker. De kerk werd naar plannen van de Zutphense architect H.J. Wennekers in de periode oktober 1868 tot november 1869 op een door hen geschonken grondstuk schuin tegenover het Huis Suideras gebouwd. De barones heeft de inwijding van het kerkgebouw net niet meer meegemaakt. Zij overleed op 15 juli 1870. Op 12 oktber 1870 consacreerde de aartsbisschop van Utrecht, mgr. Andreas Ignatius Schaepman, het bedehuis. Zij zou het eerste lid van de familie Van der Heyden zijn, voor wie in deze kerk de uitvaart werd gehouden. Theresia von Motzfeldt werd bijgezet in de familiegrafkelder achter het koor van de Vierakkerse parochiekerk. Hierheen werden ook de eerder in Baak begraven familieleden overgebracht.

Twee jaar later, in 1872, hertrouwde Alexander van der Heyden de 31-jarige Joanna Maria Barones van Voorst tot Voorst, afkomstig van Huis Westerveld in Elden bij Arnhem. Zij huwden op 29 mei 1872 voor de burgerlijke stand in Elst, waarna de verbintenis kerkelijk werd bevestigd in de R.K. kerk van Elden. Uit dit huwelijk werden een zoon en een dochter geboren, Alexander en Maria.

Op 1 september 1879 overleed Alexander Baron van der Heyden op 66-jarige leeftijd op 't Suideras.

"M.J.F. Lindeijer

Alexander van der Heyden (1813-1879) en de kerk van Suideras

1864 Alexander van der Heyden, heer van Suideras

Op 17 maart 1864 overleed op 52-jarige leeftijd Jan baron van der Heyden van Doornenburg en Suideras, vroegtijdig afgeleefd doordat hij vele jaren had geleden onder een zwak gestel. Bij het minste of geringste werd hij ziek en hij moet er voor zijn leeftijd slecht en zeer verouderd uit hebben gezien. 'De goede oom heeft niet veel van zijn leven', schreef zijn zuster Ernestine al rond de jaarwisseling van 1857-1858 aan een van haar zoons. De overledene werd naast zijn vader en moeder bijgezet in de grafkelder van 't Suideras, direct links van het centrale kruis op het Baakse kerkhof (rechts lag de kelder van huis Baak). In zijn vier jaar eerder gemaakte testament had baron Jan niet alleen legaten opgenomen voor mejuffrouw Van den Bosch, de koetsier Johan Schoenaker en acht personeelsleden, maar ook voor de rooms-katholieke parochie van Baak. Allereerst schonk hij fl. 5000,- ter vestiging van een fundatie, om maandelijks en ten eeuwigen dage een H. Mis te laten lezen tot rust van zijn ziel. Van deze som werd fl. 4000,- gebruikt ter aflossing van de gemaakte kosten bij de bouw van de nieuwe pastorie (1860), terwijl het restant, voldoende voor de misfundatie, werd belegd. Verder vermaakte de baron aan de katholieke armbesturen van Baak en van Hengelo-Keijenborg elk fl. 2000,-. (De Van der Heydens hadden ook een uitgebreid grondbezit onder Hengelo, rond het Kervel.)

Tot universeel erfgenaam werd benoemd zijn broer Alexander, 3de Baron van der Heyden. Hun zuster Ernestine liet hij een bedrag van fl. 20.000,- na en sloot haar verder uit van zijn erfenis, 'aangezien hij geen sympathie had voor zijn zwager van Nispen', in casu haar tweede echtgenoot (sinds 1852), Jonkheer Frans van Nispen tot Pannerden, heer van de Voorst bij Eefde. Volgens de familie-overlevering moet hij niet altijd even gemakkelijk in de omgang zijn geweest, zowel ten opzichte van zijn personeel als van zijn naaste familie, en liet hij zich soms al te zeer leiden door overwegingen van materiële aard. Hij was er tevens de oorzaak van, dat de oude oom August van der Heyden van Baak in 1868 besloot om zijn hele bezit na te laten aan drie nichtjes en niet aan de stamhouder, zijn neef Alexander van der Heyden. Deze was namelijk al ruim twintig jaar in een kinderloos huwelijk verbonden met Freule Thérèse von Motzfeldt uit het Anholtse, en na hun beider dood zouden al hun eigendommen, en eventueel dus ook Baak, vrijwel zeker in handen vallen van de weinig geliefde Frans van Nispen. Onnodig om te zeggen, dat ook het echtpaar Van Nispen-Van der Heyden niet tot de Baakse erfgenamen behoorde...

Eenmaal erfgenaam geworden van zijn broer Jan, verhuisde Alexander van der Heyden per 1 mei 1864 van zijn huis Onstein onder Vorden naar huis Suideras. De komst van de nieuwe parochianen ging zeker niet onopgemerkt voorbij aan de kerk van Baak. Reeds op 20 december van dat jaar ontving zij 30 ellen witte stof voor alles van Alexanders ongehuwde schoonzuster en huisgenote, Freule Constance von Motzfeldt. Zelf schonk de nieuwe heer van Suideras bij gelegenheid van het Jubileum van 1865 een prachtige ciborie, welke voor het eerst werd gebruikt op het Hoogfeest van Hemelvaart 1866, bij de eerste H. Communie dan wel de vernieuwing van de doopbeloften der kinderen. Ook toen men in Steenderen een kerk wilde bouwen en een nieuwe parochie oprichten, los van Baak, konden de ingezetenen aldaar rekenen op de buitengewone, krachtige steun en begunstiging van Baron van der Heyden. Hij schonk een kapitaal van fl. 10.000,-, dat uitgezet tegen 5% rente een jaargeld van fl. 400,- voor de nieuwe pastoor opleverde. Op 16 augustus 1864 werd de nieuwe kerk (met 196 zitplaatsen) in gebruik genomen; twee jaar later werd Steenderen tot zelfstandige parochie verheven.

'De kerk van St. Ludgeer moet weer herrijzen!'

1879: Alexander van der Heyden, 'een heilige man in de hemel'

Waardering voor zijn vrome, kostbare stichtingen ontving Alexander van der Heyden niet slechts van de parochianen van Vierakker, maar zelfs van de paus, Pius XI. Nadat de Utrechtse aartsbisschop 'den ouden adelijken titel, de trouw der familie aan de H. Kerk en de groote vrijgevigheid aan Kerk, etc. met duidelijke woorden had uitgedrukt', werd diens verzoek om een pauselijke onderscheiding voor de heer van Suideras boven verwachting gehonoreerd: 'Dezen morgen (15 juli 1875) ontving ik (....) het diploma van Rome, waarbij onze Baron benoemd wordt tot commandeur in de S. Gregorius-orde.' Het leek Mgr. Schaepman geen onaardig plan, om de Baron, de Barones, de Freule ('die in de geheimen is') en 'de pastoor van Suideras' uit te nodigen voor het diner en om dan bij verrassing aan Baron Van der Heyden het diploma te overhandigen.

Het is de vraag of de 62-jarige Baron Van der Heyden met veel plezier naar Utrecht gereisd is. De hele familie wist hoe ongaarne hij het Suideras verliet. 'Oom krijgt men niet gemakkelijk van huis', schreef Frans van Nispen in de winter van 1858 aan zijn stiefzoons Van Hövell. Naarmate Alexander ouder werd, raakte hij ook steeds meer bevreesd voor zijn gezondheid en ging hij, spreekwoordelijk, gekleed in drie hemden en twee jassen. Zeker zal hem het schrikwekkend voorbeeld van zijn vader Clemens voor ogen hebben gestaan, die bij de hulp aan z'n boeren tijdens een watersnood een fatale longontsteking had opgelopen. Alle voorzichtigheid buitenshuis mocht de zoon, Alexander, echter niet baten, want het was juist z'n inwendige waar de kwaal ontstond, die hem ten grave zou drijven . In de lente van 1879 werd Van der Heyden getroffen door een ziekte van de dikke darm, waarvoor hij 's zomers nog genezing ging zoeken in een Duitse badplaats, maar tevergeefs; het werd een angstige, bezwarende thuisreis...

Al weken voor zijn overlijden was het duidelijk, dat de heer van Suideras een volgende winter niet meer zou halen. Joanna van der Heyden stond haar man trouw terzijde, wijdde zich vol angstige, lieve zorg aan hem, maar moest machteloos toezien hoe zijn krachten langzaam werden gesloopt. En steeds ongunstiger werden de tijdingen van 't Suideras.... Pauline van Voorst geboren van Sonsbeeck schreef de dag na haar zwagers dood, welke zich had voltrokken op 1 september 1879: 'Weliswaar bevond ik v.d. Heyden ll. donderdag in een slechten toestand en deed mij het afscheid nemen, hoewel zeer vluchtig, toch erg aan, daar ik zoo bij mijzelven dacht: 'Laat ik hopen (dat) dit niet voor de laatste maal zij!'

En ziet, helaas het was zoo! (...) Wat heeft de goede man toch nog veel moeten lijden, zonder veel leniging aan te kunnen brengen.' Vier dagen later volgde de plechtige uitvaart en de ter aarde bestelling in het familiegraf, enkele meters achter het priesterkoor. In het dodenboek werd Alexander Baron van der Heyden bijgeschreven als 'Fundator Ecclesiae S. Willibr., en zeker zou het de overleden kerkstichter deugd hebben gedaan om die dag in de kerk van Suideras, in zijn kerk, de honderd grote en kleine kaarsen te zien branden als minstens evenzovele gebeden van familie, vrienden en parochianen, om hem hoopvol te begeleiden naar zijn eeuwige rust.

'Bij zijn dood daalde rouw over katholiek Vierakker, terwijl allen gevoelden, dat de kerk een milde weldoener en de gemeente, een voorbeeldig christen had verloren.' Deze woorden van de latere rector van Suideras en pastoor van Vierakker, N.R.J. Heymeriks, waren zeker geen lege frasen, getuige de vele condoléancebrieven, die de Douairière Van der Heyden geb. van Voorst mocht ontvangen. De overledene werd geschetst als een hooggeachte, beminnelijke en plichtsgetrouwe man, 'wiens goedheid op zijn gelaat en in zijne woorden zoo welsprekend uitte, vol onderwerping in zijn ernstige lot', eenvoudig en praktisch, 'een gentleman van den ware stempel', hartelijk en belangstellend voor ieder die hem kwam bezoeken en 'een aangename en aandoenlijke herinnering' bij hen achterlatend. Bovenal was hij een liefdevolle, trouwe en waardige echtgenoot en vader. 'Hoe gelukkig, (dat) nog zoveel genot van die aardige kinderen had, die zijn levensvreugde nog zoo verhoogd hebben. En nu zult gij Uw leven moeten wijden aan hun op te voeden en hun vader te vergoeden, die het afscheid van de zijnen zeker zwaar woog. Gij zult echter hulp en steun van boven krijgen...' Want zoals de pastoor van Doornenburg de Douairière verzekerde: 'De gedachte, dat gij een heiligen man in den hemel hebt, die U niet zal vergeten, zal U zeker met kalmte in Gods beschikking doen berusten.'"

Pater Jan Koekkoek schrijft voorts in "De Heerlijkheid Baak" omtrent baron Alexander:

"Suideras
In Wichmond-Vierakker waren de bewoners van het Suideras A.A.J.C. baron van der Heijden van Doornenburg en Th.G.M. baronesse van Motzfeldt, de grote promotors van een nieuwe parochie. Zij boden aan de Aartsbisschop van Utrecht aan om te zorgen voor een terrein en voor geld voor kerk en pastorie, terwijl zij tevens voor het onderhoud van de pastoor zorg zouden dragen. Daarop richtte de Aartsbisschop in dec. 1868 de nieuwe parochie te Wichmond op, die naar de plaats waar de kerk zou komen Vierakker werd genoemd. Op 24 april 1870 kwam Mgr. Schaepman naar Vierakker voor de inwijding van de nieuwe kerk, die de heilige Willibrordus als patroon kreeg."

Echtgen.	Anna Maria Theresia Barbara van Dorth tot Medler barones, V
Birth	9 nov 1809, Huis 't Medler, Vorden
Death	9 jun 1844, Huis 't Blek, Leesten, Warnsveld, Gelderland, leeftijd: 34
Vader	Reinier Engelbert van Dorth tot Medler baron, M
Moeder	Maria Geertruida Juvetta van Hövell, V
Marr	25 nov 1841, Vorden

Kinderen

Maria Elizabeth Francisca Dorothea, V (1842-1842)

Andere echtgenoten: Theresia Josepina Maximiliana Francisca von Motzfeldt, Joanna Maria van Voorst tot Voorst barones

1.1.2b.1.1.4.2.2.2.2a.1 Maria Elizabeth Francisca Dorothea van der Heyden jonkvrouw , V

Vorige * Volgende

Inhoud * Index * Familienamen * Neem contact op met